Περί αντίληψης και αλήθειας (part 1)

Disclaimer: Φαντάζομαι ότι ξεφορτώθηκα τους πρώτους άσχετους και βαριεστημένους από τον τίλτο κιόλας. Για όσους αμφιταλατεύονται ακόμα γράφω και τούτη τη παράγραφο. Το παρόν ποστ θα είναι πολύ μακρύ, είναι εντελώς θεωρητικό, ενδέχεται ακαταλαβίστικο, οι συλλογισμοί μου θα κάνουν κύκλους μέχρι να καταλήξουν κάπου και γενικά αν θέλετε να μάθετε κάτι χρήσιμο από αυτό (fuck άμα θέλετε να μάθετε κάτι γενικά από αυτό το μπλόγκ) σας προτείνω να πάτε να διαβάσετε κάνα άρθρο στο wikipedia αντ'αυτού. π.χ. αυτό. Αν πάλι δεν έχετε υπολογιστή, πηγαίντε κατεβάστε κάνα τόμο της Παπυρους Λαρούς από την βιβλιοθήκη και αφήστε με ήσυχο. Wait a minute...αν δεν έχετε υπολογιστή πως σκατά διαβ...uhh fuck it, nevermind. Το ρεζουμέ είναι ότι το αυτό το άρθρο γράφτηκε για να εκθέσει προβληματισμούς και να παραθέσει τροφή για σκέψη. Τίποτα λιγότερο τίποτα περισσότερο. Και τώρα όσοι είστε ακόμα μαζί μου, ακολουθήστε.

Το ότι όλα είναι θέμα αντίληψης σας το χω πει; "Πολλές φορές" θα πουν οι ταχτικοί αναγνώστες. Αν πάλι απάντησες "όχι" μάλλον δεν με διαβάζεις τόσο τακτικά όσο θα 'πρεπε και φρόντισε να το διορθώσεις πριν έχουμε άλλα...Ας το πούμε τέλος πάντων άλλη μία για να το εμπεδώσουμε:

ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΘΕΜΑ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ. ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΟΜΩΣ

Τι εννοεί ο ποιητής; Ότι όλα είναι μες το μυαλό μας βρε αδερφέ. Τα πάντα. Οτιδήποτε με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή και αλληλεπριδρούμε -αντικείμενο, πρόσωπο, ή κατάσταση- το αντιλαμβανόμαστε όπως εμείς θέλουμε και μόνο έτσι. Τα πράγματα έχουν την σημασία και την αξία που εμείς τους δίνουμε. Πως αλλιώς να το πω; Αυτό που για μένα είναι σημαντικό, για σένα μπορεί να είναι παντελώς αδιάφορο κ.ο.κ. (Κοκκινωποί Ορνιθόρυγχοι Κοιμούνται)

Π.Π. 

Να, είδες τι έκανα μόλις τώρα; Έφερα ένα ον λάιν παράδειγμα αυτοστιγμεί για να υποστηρίξω τον ισχυρισμό μου. Το "κ.ο.κ." που οι περισσότεροι, φαντάζομαι, το μεταφράζουν αυτομάτως ως "Και Ούτω Καθεξής" στο μυαλό τους -άν εξαιρέσεις μερικούς βλαμμένους που κάνουν πρώτα τον συνειρμό "Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας"- στο δικό μου μυαλό σημαίνει "Κωκκινοποί Ορνιθόρυγχοι Κοιμούνται" ή "Κουνάμενες Οπιούχες Κωλοτρυπίδες" κ.ο.κ. ...

Τώρα θα μου πεις ότι δεν σου λέω και τίποτα καινούργιο. Κι ότι δεν περίμενες από μένα τον Τρυποκάρυδο να τ'ακούσεις όλα αυτά και πως μυαλό έχεις και πως λίγο ορθολογικά να το χρησιμοποιήσεις το ρημάδι, φτάνεις και μόνος σου σε αυτό το συμπέρασμα. Από τη μεριά μου λοιπόν να πω πως κατ'αρχάς χαίρομαι που έχω (υγειώς) σκεπτόμενους αναγνώστες. Κατα δεύτερον σκασμός ρεμάλια που θα βγάλετε και γλώσσα! Και κατα τρίτον υπομονή τέκνα μου. Όλο και κάπου θα καταλήξουμε. Ελπίζω.

Τώρα συγκεντρώσου λίγο και προσπάθησε να μείνεις μαζί μου για να μη σε χάσω, γιατί αρχίζουν τα ζόρικα. Έχεις ακούσει ποτέ την έκφραση: "Κάθε νόμισμα έχει δύο πλευρές"; Φυσικά και την έχεις ακούσει, τι ρωτάω; Σάμπως ζεις στο Τζιμπουτί; Η έκφραση αυτή, λοιπόν, με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο και κάθετα διαφωνούντα (να'τες οι δύο πλέυρες του νομίσματος...). Αν το εξετάσουμε φαινομενικά και μονοδιάστατα το θέμα, ναι το νόμισμα έχει δύο πλευρές. Δύο "όψεις". Αρκεί μια απλή οπτική παρατήρηση ολίγων δευτερολέπτων για να το διαπιστώσει αυτό ο οιοσδήποτε (να το κρατήσει στα χέρια του και να το γυρίσει από τη μία και από την άλλη). Η αλήθεια λοιπόν είναι ότι το νόμισμα έχει δύο όψεις.

Αν τώρα το νόμισμα πέσει στα χέρια ενός φυσικού, αυτός θα μπορούσε να διεξάγει το παρακάτω πείραμα: Ας υποθέσουμε ότι το νόμισμα στέκεται όρθιο, ακουμπώντας στην περιφέρεια του δηλαδή και δύναται να περιστρέφεται ελεύθερα γύρω από άξονα ο οποίος περνάει από το κέντρο του, καθώς και από 2 σημεία της περιμέτρου του, τα οποία ισαπέχουν και ο οποίος φυσικά είναι κάθετος στο δάπεδο, όπως φαίνεται και στο υπέροχο επαγγελματικού επιπέδου σχήμα. Κοινώς ο άξονας περιστροφής του είναι η προέκταση της διαμέτρου του (προφανώς, για λόγους απλότητας, θεωρούμε ότι το νόμισμα είναι κυκλικός δίσκος κι όχι κύλινδρος που είναι στην πραγματικότητα αλλά δεν έχει και πολύ μεγάλη σημασία). Ας υποθέσουμε τώρα ότι υπάρχει σταθερός παρατηρητής ο οποίος κοιτάζει το νόμισμα. Το βλέμμα του παρατηρητή είναι στο ίδιο ύψος με το κέντρο του νομίσματος και κάθετο στο επίπεδο που διέρχεται από το σύνολο των σημείων της περιφέρειας του. Το επίπεδο, δηλαδή, που διχοτομεί το νόμισμα στις δύο του όψεις. Έστω ότι το νόμισμα αρχίζει να περιστρέφεται γύρω από τον άξονα περιστροφής του. Αν, όπως είπαμε, ο παρατηρητής μένει πάντα ακίνητος -ικανή αλλά όχι και αναγκαία συνθήκη- αυτό που θα βλέπει σε κάθε χρονικό στιγμιότυπο θα είναι η κάθετη προβολή της όψης του νομίσματος στο προαναφερθέν επίπεδο. Για χάρην απλοποίησης του συλλογισμού και χωρίς ιδιαίτερες συνέπειες, θα αγνοήσουμε έννοιες όπως τρισδιάστατη ή περιφερειακή όραση. Δεχόμαστε ότι το βλέμμα του παρατηρητή είναι δισδιάστατο, γραμμικό (ευθυτενές) και κάθετο στο επίπεδο. Όταν λοιπόν το νόμισμα θα έχει στραφεί κατά 90 μοίρες από την αρχική του θέση, ο παρατηρητής θα βλέπει μόνο μια λεπτή γραμμή, την προβολή δηλαδή της περιφέρειας του νομίσματος στο κάθετο επίπεδο. Κουράγιο φτάνουμε...
Καθώς το νόμισμα περιστρέφεται, κάθε σημείο του -εκτός από τα σημεία που βρίσκονται πάνω στον άξονα περιστροφής- κινείται πάνω σε κυκλική τροχία με κέντρο το αντίστοιχο σημείο πάνω στον άξονα. Κι όταν λέμε κυκλική τροχία εννοούμε πολύ απλά έναν κύκλο. Η περίμετρος ενός κύκλου τώρα, αν και πεπερασμένο μέγεθος μπορεί να έχει άπειρες υποδιαιρέσεις*. Να το πω πιο απλά, μπορούμε συνεχώς να χωρίζουμε τον κύκλο σε όλο και πιο μικρά απειροελάχιστα κομματάκια. Για πάντα. Αν υποθέσουμε τελικώς ότι το νόμισμα περιστρέφεται κατα μία ελάχιστη υποδιαίρεση της κυκλικής τροχίας στη μονάδα του χρόνου, η αλλιώς με απειροελάχιστη ταχύτητα (γωνιακή ταχύτητα για την ακρίβεια) τότε ο παρατηρητής βλέπει σε κάθε χρονική στιγμή και μια διαφορετική προβολή της όψης του νομίσματος στο επίπεδο που λέγαμε πριν. Για πάντα. Θεωρητικά λοιπόν, ο παρατηρητής μπορεί να  δει άπειρες "όψεις" ενός νομίσματος. Κι όλα αυτά σε μία μόνο πλήρης περιστροφή του νομίσματος γύρω από τον άξονα του. Μαθηματική μαγεία!

*Για την ακρίβεια αυτό δεν ισχύει, διότι αναφερόμαστε σε ακτίνια (μονάδα μέτρησης τόξου) και για να γίνει αυτό πρέπει να έχουμε μια έκφραση του τύπου π/∞ το οποίο φυσικά δεν ορίζεται. Το πρόβλημα λύνεται μόνο με τη χρησιμοποίηση ορίων και ο τύπος γίνεται π/χ όπου χ τείνει στο άπειρο. Και πάλι όμως οι υποδιαιρέσεις του κύκλου είναι παρα πολλές.

Το παραπάνω παράδειγμα αναφέρεται στην παρατήρηση, την οπτική αντίληψη δηλαδή των πραγμάτων.
Αν το παρατηρήσει λοιπόν ένας οποιοσδήποτε άνθρωπος το συγκεκριμμένο νόμισμα, θα αποφανθεί άκοπα και αναντίρρητα ότι έχει 2 και μόνο όψεις.  Αν το παρατηρήσει ένας φυσικός όμως, και δη υπό τις πειραματικές συνθήκες που περιγράψαμε προηγουμένως,  θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι έχει άπειρες όψεις. Να το κάνουμε λίγο πιο ενδιαφέρον τώρα; Ας εισάγουμε κι άλλες παραμέτρους εκτός της απλής οπτικής παρατήρησης. Αν δώσουμε το ιδιο νόμισμα σε έναν χημικό θα μας κάνει μια ποιοτική ανάλυση (μπορεί και ποσοτική στο τσακιρ κέφι) και θα μας πει ότι αποτελείται από το τάδε κράμα μετάλλων. Αν το δώσουμε σε έναν μεταλειολόγο θα μας πει ακριβή σύσταση, θα βγάλει συντελεστές τριβής, φωτογραφίες σε ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, της παναγιάς τα μάτια, τα πάντα όλα, χαμός! (Είμαι σε τμήμα μεταλειολόγων εγώ και ξέρω...). Αν το δώσουμε σε έναν ταμεία τράπεζας θα μας πει ότι αξίζει ένα ευρώ, όση είναι και η ονομαστική του αξία δηλαδη. Αν το δώσουμε σε έναν συλλέκτη θα μας πει ότι αξίζει πολλά γιατί ανήκει στην τελευταία παρτίδα που κόπηκε με το συγκεκριμμένο μηχάνημα το οποίο λογο ελαττώματος έκανε μια επιπλέον χαραγή στην πλευρική του επιφάνεια και μπλα μπλα μπλα... Τέλος αν το δώσουμε σε έναν ζητιάνο θα μας πει "φχαριστώ" και θα πάει να αγοράσει καμιά τυρόπιτα να λαδώσει το αντεράκι. Ενώ αν το δώσουμε σε έναν ζάπλουτο κροίσο (με 9 γράμματα) θα το πετάξει στα σκουπίδια γιατί δεν τον βολεύουν τα ψιλά...Βλέπουμε λοιπόν ότι η αξία/σημασία ενός αντικειμένου -του ίδιου αντικειμένου- συνεχώς μεταβάλλεται. Και μεταβάλλεται ανάλογα με το τι ακριβώς εξετάζουμε στο αντικείμενο, υπο ποιές συνθήκες το εξετάζουμε και ποιός κάνει την εξέταση/παρατήρηση.

Να λοιπόν που αρχίζει και ξεκαθαρίζει σιγά σιγά το πράμα. Έχουμε τρεις μεταβλητές παραμέτρους, φαινομενικά ανεξάρτητες -αν και όχι πάντα- μεταξύ τους. Πρώτα έχουμε το είδος της αντίληψης. Δηλαδή ως τι το παρατηρούμε το αντικείμενο; Τι θέλουμε να μάθουμε από αυτό; Τι πληροφορίες περιμένουμε να λάβουμε από την παρατηρησή μας; Έπειτα έχουμε το βάθος της αντίληψης. Πόσο χρόνο αφιερώνουμε και κάτω από ποιές συνθήκες παρατηρούμε το αντικείμενο; Έχουμε τα κατάλληλα εργαλεία και την κατάλληλη τεχνογνωσία; Τέλευτάια -και σπουδαιότερη κατά τη γνώμη μου- μεταβλητή είναι ο αντιλαμβανόμενος. Αυτός που κάνει την παρατήρηση.  Διότι κάθε παρατήρηση, όσο αντικειμενική και υπό "ελεγχόμενες" συνθήκες και να είναι, πάντα υπόκειται στην υποκειμενικότητα του παρατηρητή. Και αυτό είναι και το ζουμί περί αντίληψης κυρίες και κύριοι. Δε πά να κατέβει ο θεός ο ίδιος να μου σφίξει στο χέρι και να μου πει: "Γιοχβέ, χάρηκα". Αμα εγώ είμαι μουσουλμάνος, Αλλάχ θα τονε πω.

Σε αυτό το σημείο λέω να το κόψω, γιατί θα βγεί πολύ μακρύ το σεντόνι και δεν θέλω να σας πέσουν πολλά μαζί και να μου κουραστείτε. Να χωνέψετε πρώτα αυτά τα λίγα και τα υπόλοιπα στο επόμενο ποστ.